Yüksek Gerilim İşletme Sorumluluğu

Yüksek gerilim işletme sorumluluğu elektrik yüksek gerilim tesislerinde, can ve mal güvenliğinin sağlanması, ekonomik kayıpların önlenmesi için gerekli işletme hizmetleri ile bu hizmetlerin yürütülme işlemlerinin tümüne denir.

Yüksek gerilim işletme sorumluluğu ile ilgili bütün detaylar Resmi gazetede yayımlanan elektrik kuvvetli akımlar yönetmeliği ve Yüksek gerilim işletme sorumluluğu yönetmeliğinde açık bir şekilde belirtilmiştir.

Yüksek Gerilim İşletme Sorumluluğu Yasası

Yüksek gerilim işletme sorumluluğu doğrudan büyük güçlü trafolar ile ilgili bir konu olduğu için gerekli bütün Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımları Elektrik Mühendisleri odası tarafından hazırlanmış ve resmî gazetede yayımlanmıştır. Buna göre;

Yüksek gerilim işletme sorumluluğunun amacı 18.03.2004 tarihinde 25406 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan karara göre; Elektrik yüksek gerilim tesislerinde, can ve mal güvenliğinin sağlanması, ekonomik kayıpların önlenmesi için gerekli işletme hizmetleri ile bu hizmetlerin yürütülmesini üstlenen işletme sorumlusu elektrik mühendisinin, görev, yetki ve çalışma yöntemlerini düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır. Yine aynı yönetmelikte işletme sorumluluğu tanımı şu şekilde yapılmıştır.

İşletme sorumluluğu: Bu Yönetmelikte tanımlanan işletmede güvenlik önlemlerinin alınması, ortaya çıkan arızalarda yapılacak müdahalelere nezaret edilmesi ve gerekli manevraların yapılması, sorumlulukları ile ilgili konularda işletme sahibine rapor verilmesi, gerekli test ve bakımlarının yaptırılması, gerekli iş güvenlik malzemelerinin tesiste bulundurulmasının sağlanması hizmetlerini kapsar.

Bir Tesiste Yüksek Gerilim İşletme Sorumluluğu ve Sorumlusuna Neden İhtiyaç Vardır?

Özel bir trafoya sahip olan bir işletmenin, trafonun bütün ekipmanları hakkında yetkin bilgiye sahip olması imkansızdır.

Kontrol ve bakımı yapılmayan trafoların zamanla verimlilikleri düşer ve meydana çeşitli güç kayıpları gelir. Ayrıca trafolar hareketli akşamlara sahiptir ve alası bir arızada yetkin kişilerin müdahalesinin olmaması işletmeler için yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir. Buda doğrudan işletmenin iş sağlığı ve güvenliğini tehdit eden bir unsurdur. Bu neden Elektrik kuvvetli akım tesisleri yönetmeliğinin işletme güvenliğine ilişkin hükümler kısmında yer alan 60. Madde de;

“Tüm yüksek gerilimli kuvvetli akım tesislerinde teknik konulardan sorumlu elektrik mühendisi olmalıdır. 154 kV ve daha büyük kuvvetli akım tesislerinde (uzaktan kumanda edilen TM ler hariç) işletme sorumlusu olarak en az bir elektrik mühendisi bulundurulmalıdır. Bu Mühendisin iş güvenliği ve iş emniyeti açısından sorumluluğu, tesiste uyulması gereken iş güvenliği yöntemlerini tespit etmek, emniyetli bir işletme için uyulması gerekli kuralları belirlemek ve gerekli araç gereçleri tespit ederek söz konusu kurallara uyulması yönünde denetlemeler yapmaktır”.

Yüksek gerilim işletme sorumlusu elektrik mühendisleri odası ve işletme sahibine karşı sorumludur. Tesisin elektriğinin kesilmesi açılması işlemlerinde ise tesis adına dağıtım şirketleri ile ilişkileri yürütmek ile yükümlüdür.

Bir işletmenin ya da tesisin yüksek gerilim işletme sorumluluğunu üstlenen mühendisler ilk önce elektrik yüksek gerilim tesisinde keşif yaparak eksiklikleri bulur. Yüksek gerilim işletme sorumlusu bulduğu eksiklikleri gidermekle sorumludur.

İşletme yalıtkan halı, yüksek gerilim eldiveni, yalıtkan sehpa, manevra çubuğu, gerilim ıskantası yoksa işletme sahibine bildirir. İşletme sahibi bu teçhizatları yüksek gerilim işletme sorumlusuna temin etmek ile yükümlüdür.

Kimler Yüksek Gerilim İşletme Sorumluluğu Hizmeti Alır?

Elektrik yüksek gerilim tesisi olan yerler Yüksek gerilim işletme sorumluluğu almak zorundadır. Yüksek gerilim 1000 Kva ve üzerinden başlar. 1000kva ve üzeri güç transformatörlerine sahip işletmeler yüksek gerilim işletme hizmetlerini dışarıdan alabileceği gibi kurum içinde de gerekli şartları sağlayacak bir mühendis istihdam edebilir.

Yüksek Gerilim İşletme Sorumluluğunda Trafo Bakım ve Testleri Nasıl Yapılır?

Yüksek gerilim işletme sorumluluğu kapsamında trafoların aylık bakımları göz ile yapılır. Her ay trafoların bütün metal aksamlarının topraklamalarında herhangi bir zedelenme ya da oksitlenme olup olmadığı, slikajel renginin mavi mi yoksa pembe mi olduğu. Trafo köşkünün havalandırması ve güvenlik mesafeleri kontrol edilir. Trafo köşklerinde gerekli güvenlik mesafesi, güvenlik elemanları, yangın söndürme sistemi kontrol edilir.

Yüksek Gerilim İşletme Sorumlusunun Görevleri

YG işletme sorumlusunun görevleri Elektrik Yüksek Gerilim Tesisleri İşletme Sorumluluğu Yönetmeliği’nde açıkça belirtilmiş olup önemli görevleri kısaca şu şekilde açıklanabilir;

İşletme sorumlusu: EMO tarafından belgelendirilmiş, yüksek gerilimli kuvvetli akım tesislerinde teknik konulardan sorumlu elektrik yüksek mühendisi ya da elektrik mühendisini ifade eder. Elektrik yüksek gerilim işletme sorumluluğu yönetmeliğine göre 1kV üstü gerilimler yüksek gerilim olarak kabul edilip yüksek gerilim işletme sorumluğu yapacak yetkili kişilerin görev, yetki ve yükümlülükleri Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğinde düzenlenmiştir.

1kV ve üzeri trafoya sahip olan özel işletmeler veya kamu kurumlarının işletme sorumluluğu hizmetleri alması zorunludur. İşletme sorumluluğunu ilgili kurumlar dışardan alanında yetkili Yüksek Gerilim İşletme sorumluluğu yetkisine sahip firmalardan alabilirler.

Yüksek gerilim işletme sorumlusu sorumluluğunu aldığı trafo ile ilgili kanunlar karşısında bir yükümlülüğe sahipken aynı zamanda işletme sahi adını enerji dağıtan firmaya karşıda sorumlu ve ulaşılacak ilk kişi konumundadır.

Herhangi bir özel trafonun işletme sorumluluğunu alan mühendisin yapacağı ilk işlem trafonun kontrolünü sağlayarak trafonun işletme tarafında uygunluğunu teyit etmektir. Yüksek gerilim tesisisin tek hat şeması yoksa tek hat şemasını hazırlar ve YG (yüksek gerilim) hücrelerinin olduğu bölüme asar.

Bir trafonun enerjisinin kesilme anı oldukça önemli adımlardan oluşmaktadır. Trafonun enerjisi kesilirken bu adımlardan herhangi birinin yanlış veya sırasında yapılmaması can ve mal kaybına sebebiyet verebilir. Bu nedenle yüksek gerilim işletme sorumlusu trafonun enerjisinin kesileceği manevra adımlarını gösteren levhalar hazırlayarak yüksek gerilim bölümüne asmak zorundadır.

Yüksek gerilim trafolarında enerjinin kesilmesi ile ilgili yapılacak adımları yüksek gerilim sorumlusunun yapması gerekir. Ancak yüksek gerilim sorumlusu manevraları gerekli bütün sorumluluğu üstlenerek ve kendi gözetiminde yetkili işletme personeline de yaptırmaya yetkilidir.